مسجد جامع از آثار تاریخی استان یزد | فیلم

مسجد جامع یزد که به قطع، همانند مرواریدی بی‌بدیل در شهر یزد می‌درخشد، در ضلع غربی خیابان امام خمینی و یکی از محله‌های قدیمی این شهر، قرار دارد. چهارسوق و بازار شاهی یزد که یکی دیگر از بناهای تاریخی و مربوط به قرن هشتم هجری قمری است، در انتهای خیابان مسجد جامع و در ضلع جنوب شرقی آن قرار گرفته است.

انتهای سه بازار قدیمی شهر یزد، به چهارسوق متصل است. یکی از ا ین بازارچه‌ها به مسجد جامع، ختم می‌شود که با اتصال دو بازارچه‌ی دیگر به کوچه‌ی یهودی‌ها و محله‌ی دارالشفا، مجموعه‌ای باستانی و حیرت انگیز را برای بازدیدکنندگان، فراهم می‌سازد.

براساس اسنادی که از گذشته برجای مانده است، مدت زمان ساخت  و تکمیل مسجد جامع یزد، در حدود یک قرن به طول انجامیده است.  چرا که هر قسمت از این بنای تاریخی به مرور زمان و توسط بانیان متعددی ساخت و مرمت شده است. به نظر می‌رسد اولین بانی این اثر حیرت انگیز، عمرو لیث صفاری است. اما مشهورترین بانی ساخت آن، علا الدوله کالنجار، است که در سال‌های ۴۷۴ تا ۴۹۸ هجری شمسی به عنوان حاکم یزد، فعالیت کرده است.

پس از فوت کالنجار، به همت دختران فرامرزبن علی که از خاندان کاکویی به شمار می‌آیند، بخش‌های جدیدی به بنای اصلی مسجد اعظم اضافه می‌شود. متاسفانه از قسمت‌های کهن مسجد، اثری برجای نمانده است وآنچه که امروزه به عنوان ساختمان مسجد اعظم یزد مشاهده می‌شود، به همت شماری از صاحب منصبان، رجال دینی و مملکتی دوران مختلف، نوسازی و بنا شده است. کتیبه‌های تاریخ‌دار بنا: در هشتی ورودی شرقی بنا، کتیبه‌ای از کاشی که در آن متن وقفنامۀ مسجد آمده به تاریخ ۷۶۵ق است؛ و این قدیمی‌ترین تاریخ ثبت‌شده در بنا است <یادگارهای یزد.

دیگر لواح سنگی و کتیبه‌های کاشی این هشتی به تاریخ ۷۷۰ق، ۷۷۷ق، ۸۲۰ق، ۸۶۳ق، ۸۷۵ق، ۹۴۷ق است. همان‌گونه که ذکر شد، ساخت و ساز مسجد، در مدت یک قرن، در دوران‌های مختلف تاریخی صورت گرفته است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به سلطنت ایلخانی، صفویان، حکومت تیموریان، فرمانروایی آل مظفر و قاجاریان، اشاره کرد.

مسجد جامع کبیر یزد، یکی از خارق العاده‌ترین و منحصربفردترین بناهای تاریخی است که علاقه‌مندان بسیاری را در سراسر جهان، شیفته و معطوف خود ساخته است. این اثر تاریخی شگفت انگیز، متشکل از یک ایوان مرتفع، دو شبستان، دو گرم خانه واقع در ضلع‌های شرقی و غربی شبستان‌ها، گنبدخانه، دو پایاب و یک صحن بزرگ به شکل مستطیل است که نشانگر معماری و طراحی ساخت جالب و زیبای ایران باستان است. شش ورودی برای داخل شدن به این مسجد بزرگ در نظر گرفته شده  که هر کدام در قسمت‌های مختلف مسجد تعبیه شده است.

در دوران قاجاریه و در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار، عملیات تخریب در سطح گسترده‌ای برای بازسازی و مرمت این بنای تاریخی صورت گرفت که باعث ایجاد ظاهری کاملا متفاوت از مسجد اولیه، شد. براساس مکتوبات تاریخی، مسجدی که امروزه مقصد گردشگری مردم زیادی از سراسر جهان به شمار می‌آید و همچنین، محل برگزاری مراسم عبادی و دینی مردم یزد محسوب می‌شود، بر جای سه مسجدی ساخته شده است که در سالیان گذشته در کنار یکدیگر بنا شده اند.

اولین مسجدی که به اسم مسجد جامع عتیق معروف است در اواخر قرن سوم هجری قمری و در زمان حکومت عمرو لیث صفاری طراحی و ساخته شد. این بخش از بنای ساخته شده، در قرن پنجم هجری قمری نیز تعمیر و مرمت شده و در کنار آن مناره‌ای را بنا کردند که تا قرن‌ها پس از احداث آن، همچنان حضور داشت.

در قرن پنجم هجری قمری، زمانی که علاالدوله، از امرای وقت یزد بود، به ساخت دومین مسجد که به نام مسجد جامع قدیم شناخته می‌شود، پرداخت و با ساخت یک گنبد خانه و چند ایوان، بناهای بیشتری را به مسجد اولیه اضافه کرد. پس از وی، دختران فرامرز بن کاکوئی، موجبات ساخت قسمت‌های جدیدی از جمله یک شبستان و مقبره در کنار دومین مسجد را، فراهم کردند.

زمانی که سازندگان این مسجد عظیم، تصمیم به ساخت چنین بنایی گرفنند، آن را در مرکز شهر قدیم یزد و داخل حصار بنا کردند | تگ

مسجد جامع یزد که به قطع، همانند مرواریدی بی‌بدیل در شهر یزد می‌درخشد، در ضلع غربی خیابان امام خمینی و یکی از محله‌های قدیمی این شهر، قرار دارد. چهارسوق و بازار شاهی یزد | تگ

(۳۱۷)